Piechota macedońska za czasów Filipa II i Aleksandra Wielkiego – transformacja sztuki wojennej w starożytnej Grecji

Piechota macedońska za panowania Filipa II oraz Aleksandra Wielkiego odegrała kluczową rolę w transformacji sztuki wojennej starożytnej Grecji, przyczyniając się do stworzenia militarnej potęgi Macedonii. W świecie greckim piechota od czasów klasycznych stanowiła podstawę sił zbrojnych. Było to związane z geografią Grecji, która charakteryzowała się górzystym terenem oraz niewielką liczbą łąk i pastwisk. Takie uwarunkowania uniemożliwiały rozwój armii konnej, z wyjątkiem kilku obszarów, takich jak Beocja czy Tesalia.

Drugim istotnym czynnikiem wpływającym na dominującą rolę piechoty był ustrój polis oraz stosunkowo niski koszt uzbrojenia piechurów. Grecka piechota zazwyczaj korzystała z broni drzewcowej, głównie włóczni, która była prosta w wykonaniu i tania. Najdroższym elementem ekwipunku piechura był pancerz. Ważną rolę odgrywała również tarcza o średnicy około 100 cm. Jej rozmiar był jednak niewystarczający do ochrony całego ciała, co spowodowało, że żołnierze ustawiali się w zwartym szyku bojowym zwanym falangą.

Reformy Filipa II

Filip II Macedoński przeprowadził gruntowne reformy wojskowe, które radykalnie zmieniły sposób prowadzenia walk w starożytności. Diodor Sycylijski podkreśla, że Filip II jako pierwszy stworzył macedońską falangę (XVI 3,2). Reformy obejmowały zarówno zmiany w uzbrojeniu, jak i w taktyce bojowej.

Uzbrojenie piechura macedońskiego

Piechur macedoński po reformach Filipa II był wyposażony w:

• hełm,
• nagolenniki,
• lekką, brązową tarczę o średnicy około 60 cm, noszoną na lewym ramieniu dzięki rzemieniowi, co umożliwiało piechurów używanie obu rąk,
• sarissę – długą włócznię o długości 4–5 metrów, zakończoną żelaznym grotem z jednej strony, a z drugiej zrównoważoną metalowym kolcem.

Tarcza, znacznie mniejsza od wcześniejszych greckich odpowiedników, pozwalała na większą mobilność. Nowa broń drzewcowa, sarissa, była rewolucyjnym rozwiązaniem. Piechur mógł trzymać ją pionowo, wbijać w ziemię, trzymać nad głową w celu ochrony przed pociskami lub ustawić horyzontalnie do ataku, wykorzystując obie ręce.

Znaczenie reform

Reformy Filipa II zrewolucjonizowały starożytną sztukę wojenną, przekształcając armię macedońską w potężną siłę bojową. Zmienione uzbrojenie i taktyka pozwoliły macedońskiej piechocie na skuteczne manewry i obronę, co w połączeniu z innowacjami taktycznymi doprowadziło do zwycięstw na polach bitew Grecji i poza jej granicami.